Cực quang là gì? Nguồn ánh sáng cực quang có nguy hiểm không?

Cực quang là gì và hình thành như thế nào? Đây là một hiện tượng thiên văn khá hiếm gặp bởi nó chỉ nhìn thấy được vào ban đêm và thường chỉ xuất hiện ở các vùng cực thấp hơn. Mặc dù vậy, hiện tượng này luôn khiến giới khoa học trầm trồ và thu hút hàng triệu người. 

Bài viết dưới đây sẽ giải đáp các thắc mắc của bạn về cực quang và gợi ý những địa điểm ngắm cực quang đẹp nhất. Tìm hiểu ngay!

Những điều bạn nên biết về hiện tượng cực quang

Cực quang là gì?

Cực quang hay còn gọi là đèn phía bắc hoặc đèn phía nam là một hiện tượng quang học xuất hiện dưới dạng dải sáng nhiều màu trên bầu trời về đêm, thường thấy ở gần cực Bắc và Nam của Trái Đất, cách Xích đạo khoảng 66,5 độ Bắc và Nam.

Những dải sáng này chuyển động và thay đổi liên tục, khiến chúng trông giống như những dải lụa sặc sỡ trên bầu trời buổi tối. 

Hình dạng của cực quang cũng khá đa dạng như hình xoắn ốc, rèm, tia, vòng cung, hoặc nhấp nháy. 

Do vậy, chúng càng nổi bật trong đêm đen. 

Giải thích hiện tượng cực quang là gì

Nguồn gốc của hiện tượng cực quang

Theo các nhà khoa học, nguyên nhân chính hình thành cực quang là do sự xáo trộn trong từ quyển do gió mặt trời gây ra. 

Đây là kết quả của sự tăng cường tốc độ nhanh chóng của gió mặt trời từ các lỗ vành nhật hoa, kết hợp cùng tác động của sự phóng năng lượng của chính vành.

Những nhiễu loạn này khiến quỹ đạo của các hạt plasma từ quyển bị nhiễu loạn. Những hạt này, chủ yếu là electron và proton, kết tủa vào tầng khí quyển phía trên - hay còn gọi là tầng nhiệt điện ngoài.

Kết quả là sự ion hoá và kích thích các thành phần khí quyển có khả năng phát ra ánh sáng có màu sắc với độ phức tạp khác nhau. 

Quá trình hình thành cực quang

Ngoài ra, hình dạng của cực quang xuất hiện trong các dải xung quanh của cả hai cực, cũng phụ thuộc đặc biệt vào lượng gia tốc truyền cho các hạt kết tủa.

Các hạt mang năng lượng (electron và proton) từ mặt trời khi lao vào bầu khí quyển của trái đất với tốc độ cực lớn (lên tới 72 triệu km/h) sẽ tương tác với bầu khí quyển, tạo ra những dải ánh sáng nhiều màu sắc tuyệt đẹp trên bầu trời.

4 đặc điểm thú vị của cực quang

Cực quang là gì? Đây là một hiện tượng kỳ thú đối với những người yêu thiên văn. Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của cực quang mà có thể bạn chưa biết:

• Cực quang rực rỡ nhất ở cuối vệt và mờ dần khi ánh sáng kéo dài lên trên: Trong thời gian hoạt động của mặt trời thấp, các vùng cực quang sẽ dịch chuyển về phía cực. Trong thời kỳ mặt trời hoạt động mạnh mẽ, cực quang thỉnh thoảng mở rộng đến vĩ độ trung bình.

• Thời điểm tốt nhất để ngắm cực quang: Khoảng thời gian lý tưởng nhất để chiêm ngưỡng cực quang ở Bắc bán cầu là tháng 4 và giữa tháng 9 hàng năm. Cực quang xảy ra mạnh nhất thường là từ 9h giờ tối đến 3 giờ sáng.

Những điều nên biết về cực quang

• Nơi thường xuyên xuất hiện cực quang: Bắc Cực hoặc Nam Cực là các vùng cực thấp nên thường xuất hiện cực quang đẹp và hùng vĩ.

• Điều kiện để ngắm cực quang: Để chiêm ngưỡng cực quang tốt nhất, bầu trời cần tối hoàn toàn, không bị ô nhiễm ánh sáng và ít mây che phủ. Ngoài ra, tầm nhìn rộng và không bị che khuất bởi địa hình cũng là yếu tố quan trọng.

12 địa điểm ngắm cực quang đẹp nhất

Như đã đề cập ở trên, những dải sáng nhiều màu thường xuất hiện ở những quốc gia thuộc vùng vĩ độ thấp và ít bị ô nhiễm ánh sáng như Nga, Canada, Na Uy, Iceland,... Những địa điểm lý tưởng nhất để chiêm ngưỡng cực quang bao gồm:

• Fairbanks, Alaska, Mỹ: Cực quang thường xuất hiện tại đây từ tháng 8 đến tháng 4, với những đêm mùa đông dài và trời quang đãng. Vị trí của Fairbanks trong vùng "ôvan cực quang" khiến nơi đây trở thành điểm lý tưởng để quan sát hiện tượng này.

• Đảo Lofoten, Na Uy: Thời gian ngắm cực quang tại Lofoten kéo dài từ tháng 9 đến tháng 3, đặc biệt vào những đêm trời tối. Địa điểm này nổi bật nhờ vị trí gần vòng Bắc Cực và bầu trời ít ô nhiễm ánh sáng.

Cực quang ở Na Uy

• Thị Trấn Alta, Na Uy: Cực quang thường xuất hiện rõ rệt từ tháng 9 đến tháng 4. Với biệt danh "Thủ đô cực quang," Alta có trung tâm nghiên cứu cực quang đầu tiên trên thế giới nhờ vị trí địa lý đặc biệt.

• Rovaniemi, Phần Lan: Cực quang ở đây thường thấy từ cuối tháng 8 đến tháng 4, khi đêm đủ tối và trời trong. Nằm ngay vùng Lapland, Rovaniemi là cửa ngõ để trải nghiệm bầu trời rực rỡ sắc màu của cực quang.

• Thành Phố Yellowknife, Canada: Thời điểm ngắm cực quang lý tưởng ở Yellowknife là từ tháng 8 đến tháng 4. Nằm trong vùng cực quang, với bầu trời quang đãng và ít ô nhiễm ánh sáng, đây là một trong những nơi ngắm cực quang tốt nhất ở Bắc Mỹ.

• Greenland: Từ tháng 9 đến tháng 4, cực quang ở Greenland thường xuyên xuất hiện với ánh sáng mạnh mẽ. Bầu trời trong lành và vị trí địa lý gần cực Bắc giúp Greenland trở thành điểm ngắm cực quang nổi tiếng.

• Iceland: Cực quang tại Iceland phổ biến từ tháng 9 đến tháng 3, đặc biệt trong những đêm không trăng. Quốc gia này có vị trí địa lý gần vòng cực Bắc và ít ô nhiễm ánh sáng, tạo điều kiện hoàn hảo để chiêm ngưỡng hiện tượng này.

Cực quang ở Iceland

• Vùng Alaska: Ngoài Fairbanks, vùng Alaska có nhiều điểm ngắm cực quang đẹp từ tháng 8 đến tháng 4. Các vùng hoang sơ và tối trời tại đây tạo điều kiện lý tưởng để hiện tượng ánh sáng kỳ diệu này tỏa sáng.

• Quần Đảo Shetland, Scotland: Cực quang thường xuất hiện tại Shetland vào những đêm mùa đông, từ tháng 10 đến tháng 3. Vị trí xa xôi và bầu trời tối giúp nơi này trở thành điểm ngắm cực quang tuyệt vời ở Anh.

• Murmansk, Nga: Cực quang ở Murmansk xuất hiện rõ từ tháng 9 đến tháng 3, với đêm dài mùa đông đặc trưng. Thành phố này nằm ở khu vực gần cực Bắc, rất thuận lợi để quan sát hiện tượng kỳ thú này.

• Kiruna, Thụy Điển: Tại Kiruna, cực quang thường thấy từ cuối tháng 8 đến tháng 4. Thành phố này nằm trong vùng Lapland, nơi được biết đến với những đêm trời tối hoàn hảo để ngắm cực quang.

• New Zealand và Tasmania: Cực quang phía nam, hay "Aurora Australis," thường xuất hiện ở Tasmania và New Zealand vào mùa đông, từ tháng 5 đến tháng 8. Khu vực này có bầu trời tối và vị trí gần cực Nam, lý tưởng để chiêm ngưỡng hiện tượng này.

Những liên tưởng lý thú về cực quang

Cực quang từ lâu đã gợi lên những liên tưởng kỳ thú và huyền bí trong tâm trí con người. Có người ví cực quang như cánh cửa dẫn đến một thế giới khác, nơi ánh sáng đầy sắc màu trở thành dấu hiệu của những điều siêu nhiên chờ đợi. 

Thần thoại Bắc Âu lại cho rằng ánh sáng cực quang có nguồn gốc từ những chiến binh Valkyrie. Trong nhiều tác phẩm nghệ thuật, Valkyrie được miêu tả là những cô trinh nữ xinh đẹp với mái tóc vàng óng đi cùng với làn da trắng.

Theo truyền thuyết của người Inuit ở Bắc Mỹ, cực quang chính là những linh hồn đang chơi bóng bằng đầu của các con hải mã, tạo nên bầu trời rực rỡ như một sân chơi thần thoại.

Những liên tưởng thú vị về cực quang

Thậm chí, có người tin rằng ánh sáng nhảy múa ấy là sự phản chiếu màu sắc của các đàn cá trích lớn, khi linh hồn chúng đầu thai và hòa quyện vào bầu trời đêm.

Những hình ảnh kỳ ảo này không chỉ khiến cực quang trở nên huyền bí mà còn chạm đến những khía cạnh sâu sắc về văn hóa và trí tưởng tượng của con người.

Ở Việt Nam có cực quang không?

Cực quang là những chùm ánh sáng màu sắc được hình thành do bão mặt trời. Chúng chỉ xuất hiện ở những khu vực gần hai cực của Trái Đất.

Chính vì thế, hiện tượng cực quang không xuất hiện ở Việt Nam. Vị trí địa lý của nước ta nằm nằm gần xích đạo nên không thể quan sát được hiện tượng thiên văn kỳ thú này.

Nếu muốn chiêm ngưỡng hiện tượng cực quang này, bạn cần đến các quốc gia ở vùng cực của Trái Đất như Na Uy, Iceland, Canada, và New Zealand.

Hình ảnh cực quang trên thế giới

Nếu đã biết cực quang là gì nhưng không có điều kiện chiêm ngưỡng trực tiếp thì bạn có thể ngắm sự huyền diệu của vũ trụ thông qua màn hình nhỏ. 

Dưới đây là hình ảnh những dải sáng tuyệt đẹp trên thế giới mà bạn chắc chắn không nên bỏ qua:

Cực quang ở Saskatchewan, Canada

Cực quang tại miền Bắc Na Uy

Cực quang trên bầu trời thành phố Port Macquarie, Australia

Cực quang ở hồ Spirit, Mỹ

Tạm kết 

Mặc dù cực quang không thể quan sát tại Việt Nam, hiện tượng này vẫn thu hút sự quan tâm của nhiều người, gợi lên những câu chuyện huyền bí và hình ảnh kỳ diệu trong trí tưởng tượng. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng thiên nhiên độc đáo, cũng như giải đáp câu hỏi "cực quang là gì" mà nhiều người vẫn tò mò.