Động đất là gì? 3 nguyên nhân chính dẫn đến thảm họa động đất

Động đất là gì? Đây là một trong những thảm họa thiên nhiên nguy hiểm nhất, có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về thảm họa này, nguyên nhân, hậu quả và cách phòng tránh để bảo vệ an toàn cho bản thân và cộng đồng.

Giải thích hiện tượng động đất

Động đất là gì?

Động đất là một trong những hiện tượng thiên tai tự nhiên bất thường mà con người cần phải đề phòng.

Khái niệm động đất

Theo khoản 33 Điều 5 Quyết định 18/2021/QĐ-TTg, động đất là hiện tượng rung động do sự giải phóng đột ngột năng lượng trong vỏ trái đất dưới dạng sóng địa chất.

Động đất có thể gây ra biến dạng trên mặt đất, phá hủy công trình, nhà cửa, của cải, thậm chí là tính mạng con người.

Một chấn động đơn độc thường kéo dài không quá vài giây, một số trận động đất mạnh nhất thế giới cũng chỉ kéo dài tối đa 3 phút.

Khái niệm động đất

Cấp độ rủi ro thiên tai do động đất

Động đất trong tiếng anh là Earthquake. Căn cứ Điều 55 Quyết định 18/2021/QĐ-TTg, hiện tượng này được chia thành 5 cấp rủi ro thiên tai như sau:

Độ lớn của động đất

Theo đó, độ lớn mô mên của động đất (ký hiệu M) là đại lượng đặc trưng cho mức năng lượng mà trận động đất phát và truyền ra không gian xung quanh dưới dạng sóng đàn hồi.

Dưới đây là các cấp độ động đất dựa vào thang độ mô men:

• Vi động đất (M < 2,0)

• Động đất yếu (2,0 ≤ M ≤ 3,9)

• Động đất nhẹ (4,0 ≤ M ≤4 ,9)

• Động đất trung bình (5,0 ≤M≤ 5,9)

• Động đất mạnh (6,0 ≤M≤ 6,9)

• Động đất rất mạnh (7,0 ≤M≤ 7,9)

• Động đất hủy diệt (M ≥ 8,0)

Phân loại động đất theo độ lớn

Thang đo cường độ động đất

Đơn vị đo động đất là gì? Nếu như thang đo độ lớn mô men trở thành tiêu chuẩn được các cơ quan địa chấn như USGS sử dụng thì thang đo Richter (ML) lại được dùng rộng rãi trong đời sống.

Được phát minh bởi nhà địa chấn học Charles F. Richter vào năm 1935, thang đo này sử dụng đơn vị logarit, nghĩa là mỗi mức tăng thêm 1 độ tương ứng với năng lượng giải phóng lớn hơn khoảng 31,6 lần. 

Động đất dưới 4.0 thường không gây thiệt hại đáng kể, trong khi các trận động đất trên 7.0 có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây ra động đất

Động đất là gì và yếu tố nào gây ra hiện tượng này? Thực chất, động đất xảy ra là do nguyên nhân nội sinh, ngoại sinh và nhân sinh.

Nguyên nhân nội sinh

• Động đất do sụp lở: Xảy ra khi các hang động ngầm dưới lòng đất hoặc khối đá lớn bị sụp lở. Đây là loại động đất nhỏ, chỉ ảnh hưởng đến một khu vực hẹp, chiếm khoảng 3% tổng số trận động đất trên thế giới.

• Động đất do núi lửa: Xảy ra khi núi lửa phun trào mạnh, giải phóng năng lượng làm rung chuyển mặt đất. Tuy nhiên, những trận động đất này thường không quá mạnh, chiếm khoảng 7% tổng số trận động đất.

• Động đất kiến tạo: Là loại phổ biến nhất (chiếm 90%), xảy ra khi các mảng kiến tạo của Trái Đất di chuyển, đặc biệt ở ranh giới các mảng thạch quyển. Quá trình xâm nhập magma hoặc biến đổi cấu trúc đá cũng có thể gây ra động đất loại này.

Nguyên nhân sinh ra động đất là gì?

Nguyên nhân ngoại sinh

• Do thiên thạch va chạm vào Trái Đất: Khi thiên thạch có kích thước lớn rơi xuống bề mặt hành tinh, năng lượng va chạm có thể tạo ra các cơn địa chấn mạnh, làm rung chuyển khu vực xung quanh.

Nguyên nhân nhân sinh

Hoạt động của con người có thể gây ra động đất, điển hình là:

• Các vụ thử nghiệm hạt nhân hoặc nổ nhân tạo dưới lòng đất gây thay đổi đột ngột áp lực trong vỏ Trái Đất.

• Áp suất từ hồ chứa nước lớn hoặc hồ thủy điện có thể tác động lên lớp đá bên dưới, gây ra sự mất cân bằng ứng suất và dẫn đến động đất.

Hậu quả nghiêm trọng động đất gây ra

Những hậu quả do động đất gây ra có thể trực tiếp và gián tiếp ảnh hưởng đến con người và môi trường.

Tác hại của động đất là gì?

Ảnh hưởng trực tiếp

• Gây sụp đổ nhà cửa, công trình xây dựng

• Hủy hoại cơ sở hạ tầng (đường xá, cầu cống, hệ thống điện, nước)

• Gây thương vong, tử vong cho con người

• Kích hoạt các hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm khác như sóng thần, lở đất

Ảnh hưởng gián tiếp

• Thiếu lương thực, nước sạch, điều kiện y tế sau thảm họa

• Gián đoạn kinh tế, thương mại, sản xuất do hạ tầng bị phá hủy

• Mất điện, mất liên lạc, khó khăn trong công tác cứu hộ

• Gây ra di cư, mất nơi cư trú cho nhiều người dân

• Ảnh hưởng tâm lý lâu dài (lo lắng, sang chấn tinh thần)

Một số biện pháp ứng phó cơ bản khi gặp động đất

Khi phát hiện dấu hiệu nhận biết động đất như rung lắc mặt đất, đồ đạc rung chuyển mạnh hoặc âm thanh rung động từ lòng đất, bạn cần nhanh chóng thực hiện các biện pháp an toàn. 

Biện pháp phòng tránh động đất là gì?

Nếu đang ở trong nhà, hãy tìm nơi trú ẩn an toàn như gầm bàn chắc chắn, tránh xa cửa sổ và vật dễ rơi. 

Còn trong trường hợp bạn đang ở ngoài trời, hãy di chuyển đến khu vực thoáng đãng, tránh xa tòa nhà, cột điện. 

Ngoài ra, hãy theo dõi cảnh báo động đất từ các cơ quan dự báo như ThoiTiet24h để cập nhật thông tin kịp thời. 

Để biết thêm các bước xử lý chi tiết khi xảy ra động đất, hãy tham khảo bài viết “Nên làm gì khi động đất?”

Tạm kết

Động đất là hiện tượng tự nhiên có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với con người và môi trường. Hiểu rõ động đất là gì, nguyên nhân, hậu quả và cách ứng phó sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân và giảm thiểu rủi ro. Cuối cùng, đừng quên cập nhật thông tin từ các cơ quan dự báo và trang bị kiến thức cần thiết để bảo vệ bản thân và gia đình.