Biến đổi khí hậu để lại những gì 100 năm qua? Tương lai ra sao?

Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt trong suốt 100 năm qua. Từ sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu, băng tan ở hai cực, đến các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra ngày càng nhiều, những dấu ấn mà biến đổi khí hậu để lại không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động sâu sắc đến đời sống con người. 

Vậy, trong 100 năm qua, biến đổi khí hậu đã thay đổi thế giới và Việt Nam ra sao? Tình hình thời tiết và khí hậu năm 2025 như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu!

Giải thích về biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu là gì?

Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của khí hậu chủ yếu do tác động của các điều kiện tự nhiên và hoạt động của con người gây biến đổi các thành phần của khí quyển Trái Đất. 

Sự biến đổi này được biểu hiện bằng mực nước biển dâng, sự nóng lên toàn cầu và gia tăng số lượng các hiện tượng khí tượng thủy văn cực đoan như siêu bão, lũ lụt,...

Nguyên nhân của biến đổi khí hậu

Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng việc con người tác động vào môi trường tự nhiên là nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu, cụ thể:

• Sản xuất điện: Quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch như than, dầu, và khí đốt để sản xuất điện thải ra lượng lớn khí CO₂, góp phần gia tăng hiệu ứng nhà kính.

• Sản xuất hàng hóa: Các hoạt động công nghiệp trong sản xuất xi măng, thép, hóa chất và hàng tiêu dùng tạo ra khí CO₂, methane (CH₄) và nhiều khí nhà kính khác.

Nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu

• Chặt phá rừng: Việc phá rừng để làm nông nghiệp hoặc xây dựng khiến giảm khả năng hấp thụ CO₂ của cây xanh và giải phóng lượng lớn khí nhà kính vào khí quyển.

• Sử dụng phương tiện giao thông: Ô tô, xe máy, máy bay và tàu thuyền sử dụng nhiên liệu hóa thạch thải ra khí CO₂ và các loại khí thải khác, góp phần đáng kể vào biến đổi khí hậu.

• Cấp điện cho các tòa nhà: Việc sử dụng năng lượng để sưởi ấm, làm mát và chiếu sáng các tòa nhà tiêu thụ nguồn điện lớn, đặc biệt là khi nguồn điện đó được tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch.

• Sản xuất lương thực: Chăn nuôi gia súc phát thải khí methane qua quá trình tiêu hóa, trong khi phân bón và canh tác lúa cũng thải ra khí N₂O, một loại khí nhà kính mạnh.

• Tiêu thụ quá mức: Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên vượt quá khả năng tái tạo của Trái Đất, cùng với lối sống tiêu dùng không bền vững, gia tăng áp lực lên môi trường và khí hậu.

Đọc thêm: Sương mù là gì?

Hậu quả của biến đổi khí hậu toàn cầu 100 năm qua

Trong 100 năm qua, lượng khí nhà kính đã tăng gần 28 lần, nhiệt độ của bề mặt Trái Đất đã tăng 1,1°C và nước biển dâng 20cm.

Trên thực tế, Trái Đất đang phải đối mặt với việc biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng nhiều với những hậu quả nghiêm trọng hơn.

Hậu quả của biến đổi khí hậu toàn cầu

Nhiệt độ toàn cầu tăng

Theo NASA, nhiệt độ toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C so với mức trung bình trong thời kỳ trước công nghiệp. Điều này đã góp phần gây ra hiện tượng băng tan nhanh ở hai cực, gia tăng các đợt sóng nhiệt và giảm năng suất cây trồng.

Bắc Cực là nơi ghi nhận sự gia tăng nhiệt độ lớn nhất, tăng khoảng 2 - 3°C so với trung bình một số khu vực khác.

Báo cáo của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) chỉ ra rằng nhiệt độ trung bình năm toàn cầu giai đoạn 2023 - 2027 có thể sẽ cao hơn 1,5°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp trong ít nhất một năm do sự kết hợp của hiện tượng El Nino và ô nhiễm bẫy nhiệt.

Mực nước biển dâng

Hiện tượng nóng lên toàn cầu đã khiến băng tan chảy ở các vùng cực và sông băng, gián tiếp làm mực nước biển dâng lên.

Mực nước biển đã dâng khoảng 20cm từ năm 1901 - 2018 và có thể tăng thêm 0.3 - 1,1m vào cuối thế kỷ 21 do băng tan và sự giãn nở của nước biển khi nóng lên, gây ngập lụt, xói mòn đất và đe dọa cuộc sống của hàng triệu người ở vùng ven biển.

Nước biển ngày càng dâng cao

Theo dự báo từ Báo cáo các mục tiêu phát triển bền vững năm 2022 của Liên Hợp Quốc, mực nước biển trong thế kỷ XXI có thể tăng thêm từ 30 đến 60cm vào cuối năm 2100 nếu lượng khí thải nhà kính được giảm đáng kể và nhiệt độ toàn cầu được kiểm soát dưới 2°C. 

Tuy nhiên, nếu lượng khí thải tiếp tục gia tăng như hiện tại, mực nước biển có thể tăng từ 60 đến 110 cm.

Thời tiết cực đoan ở khắp nơi

Biến đổi khí hậu khiến thời tiết cực đoan xuất hiện ngày càng nhiều, với các hiện tượng như bão, lũ lụt, hạn hán và cháy rừng xảy ra thường xuyên hơn, gây thiệt hại lớn về người, tài sản và làm gián đoạn chuỗi cung ứng thực phẩm. 

Ví dụ, nghiên cứu của NOAA (Cơ quan Đại dương và Khí quyển Mỹ) cho thấy cường độ các cơn bão đang ngày càng mạnh hơn, với số lượng bão đạt cấp 5 gia tăng đáng kể trong những năm gần đây.

Báo cáo vào tháng 5/2023 của WMO chỉ ra rằng thế giới đã trải qua 11,778 thảm họa liên quan đến biến đổi khí hậu trong giai đoạn 1970 - 2021.

Hậu quả là khoảng 2 triệu người đã chết và thiệt hại kinh tế khoảng 4,3 nghìn tỷ USD.

Các hệ sinh thái bị đảo lộn 

Hệ sinh thái cũng bị đảo lộn nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, khi nhiều loài động thực vật không thể thích nghi với nhiệt độ và điều kiện thời tiết thay đổi.

Điều này dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học, sự thu hẹp của rừng nhiệt đới, san hô chết hàng loạt và sự mất cân bằng trong chuỗi thức ăn.

Hệ sinh thái đang bị đảo lộn

Theo báo cáo AR6 (Assessment Report 6) của IPCC năm 2021, các nhà khoa học đã ước tính biến đổi khí hậu và các yếu tố khác như mất môi trường sống, ô nhiễm… có thể khiến khoảng 1 triệu loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng trong thời gian tới.

Biến đổi khí hậu ở Việt Nam - liên tiếp những bất thường

Biến đổi khí hậu đã khiến thời tiết ở Việt Nam trở nên bất thường, với nhiều hiện tượng lạ liên tiếp xảy ra. 

Báo cáo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho thấy từ đầu năm 2024, thiên tai dị thường, phức tạp đã xuất hiện như rét đậm, rét hại trên diện rộng từ tháng 2 và sang cả tháng 3.

Nền nhiệt thấp nhất ở đồng bằng Bắc bộ dưới 15°C và dưới 13°C ở vùng núi.

Bên cạnh đó, ở khu vực Nam Bộ, nắng nóng xuất hiện sớm và dài ngày, nhiều nơi ghi nhận giá trị nhiệt độ cao nhất tuyệt đối vượt mức giá trị lịch sử đã từng quan trắc được.

Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, xâm nhập mặn tăng cao hơn, ranh mặn 4g/l trên các sông ở mức cao hơn trung bình nhiều năm và cùng kỳ năm 2023. 

Tình trạng xâm nhập mặn và hạn hán đã ảnh hưởng đáng kể đến nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội và đời sống của người dân khu vực này.

Tình trạng xâm nhập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long

Theo các chuyên gia, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, làm xáo trộn quy luật tự nhiên của các khối không khí và sự vận hành của hoàn lưu khí quyển. 

Nhiệt độ ở miền Bắc giảm thấp kéo dài, trong khi các đợt mưa rét xuất hiện liên tục là kết quả của sự kết hợp giữa không khí lạnh và hoàn lưu xoáy thấp. 

Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai, những bất thường của thời tiết nước ta trong năm 2024 là do tác động của giai đoạn chuyển đổi từ pha nóng El Nino sang pha ENSO và sắp tới sẽ chuyển sang La Nina.

Những biến động này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của người dân, mà còn đe dọa đến hệ sinh thái tự nhiên và sức khỏe cộng đồng. 

Sự bất thường trong khí hậu đang là hồi chuông cảnh báo mạnh mẽ về những tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đối với Việt Nam.

Đọc thêm: Nhiệt độ điểm sương là gì?

Dự báo thời tiết, khí hậu 2025, thảm họa thời tiết có xảy ra

Ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia chỉ ra rằng năm 2025 có thể xuất hiện số lượng bão và áp thấp nhiệt đới trên khu vực Biển Đông tương đương so với trung bình nhiều năm. 

Bên cạnh đó, năm 2025 cũng dự báo thời tiết cực đoan tiếp tục diễn ra khốc liệt ở nhiều nơi.

Dự báo thời tiết, khí hậu 2025

Trạng thái La Nina được kích hoạt 60-70%

Theo dự báo, trạng thái La Nina có khả năng được kích hoạt trở lại với xác suất 60-70% trong năm 2025. Hiện tượng này, dưới tác động của biến đổi khí hậu, dự kiến sẽ gây ra những biến động thời tiết bất thường. 

Lượng mưa có thể gia tăng, làm tăng nguy cơ ngập lụt và các hiện tượng thời tiết cực đoan tại nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là ở Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam. 

GS.TS Phan Văn Tân từ Đại học Quốc gia Hà Nội đã chỉ ra rằng quá trình chuyển pha từ El Nino sang La Nina có thể dẫn đến nhiều hiện tượng thời tiết bất thường, đặc biệt khi chịu tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. 

Các năm xảy ra La Nina thường ghi nhận số lượng bão nhiều hơn so với El Nino, đi kèm với lượng mưa lớn hơn. 

Dữ liệu thống kê cho thấy trong giai đoạn cao điểm từ tháng 9 đến tháng 11, Việt Nam có khả năng đối mặt với 2-3 cơn bão mỗi tháng.

Rét đậm rét hại

Rét đậm rét hại có thể xảy ra trong năm 2025

Từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025, khu vực miền Bắc Việt Nam có khả năng phải đối mặt với hiện tượng rét đậm, rét hại kéo dài, tập trung từ nửa cuối tháng 12 đến tháng 2 năm 2025.

Nhiệt độ giảm sâu có thể gây ra băng giá tại các vùng núi cao, ảnh hưởng đến mùa màng và sinh hoạt của người dân. 

Vì vậy, việc chuẩn bị các biện pháp chống rét cho cây trồng, vật nuôi và người dân là rất cần thiết để giảm thiểu thiệt hại do hiện tượng này gây ra.

Tạm kết

Biến đổi khí hậu đang đặt ra những thách thức to lớn cho môi trường và cuộc sống con người trên toàn cầu. Để đối phó hiệu quả, mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức và hành động bảo vệ hành tinh từ những việc nhỏ nhất. 

Đồng thời, đừng quên theo dõi ThoiTiet24h để cập nhật nhanh chóng và chính xác các thông tin về thời tiết để chủ động hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Nguồn tham khảo:

Báo cáo của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO)

Báo cáo các mục tiêu phát triển bền vững năm 2022 của Liên Hợp Quốc

Nghiên cứu của NOAA (Cơ quan Đại dương và Khí quyển Mỹ)

Báo cáo vào tháng 5/2023 của WMO

Báo cáo AR6 (Assessment Report 6) của IPCC năm 2021