Ô nhiễm môi trường không khí là gì? Tác hại & cách khắc phục hiệu quả

Ô nhiễm môi trường không khí là gì là câu hỏi được nhiều người quan tâm trong bối cảnh chất lượng không khí ngày càng suy giảm. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn đe dọa hệ sinh thái và khí hậu toàn cầu. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, nguyên nhân và hậu quả của ô nhiễm không khí.

Môi trường không khí bị ô nhiễm là gì?

Ô nhiễm môi trường không khí là gì?

Không khí bị ô nhiễm là một thực trạng đáng báo động ở nhiều nước trên thế giới.

Đây là hiện tượng các thành phần trong không khí bị thay đổi đáng kể. Điều này xảy ra chủ yếu bởi bụi, khói, hơi hoặc những khí lạ thâm nhập không khí.

Các chất này có thể gây ra mùi khó chịu, làm hạn chế khả năng quan sát từ xa, gây biến đổi khí hậu và thậm chí gây ra bệnh tật ở con người.

Khái niệm ô nhiễm không khí

Thực trạng ô nhiễm không khí hiện nay

Số liệu về ô nhiễm môi trường không khí từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy có 7 triệu người tử vong mỗi năm do ô nhiễm không khí. 

Con số này ở Việt Nam là ít nhất 70.000 do các bệnh hen suyễn, đột quỵ, ung thư phổi,...

Ô nhiễm không khí toàn cầu

Không khí bị ô nhiễm đang ở mức đáng báo động. 

Dữ liệu từ WHO cho thấy gần như toàn bộ 99% dân số thế giới đang phải hít thở bầu không khí có chứa hàm lượng chất ô nhiễm cao.

Không những vậy, khoảng 6.000 người dân của 117 quốc gia đang phải sống chung với các hạt bụi mịn và nito dioxit ở mức nguy hiểm, đặc biệt là người dân ở các nước có thu nhập thấp hoặc phải tiếp xúc nhiều với không khí ô nhiễm.

Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí là gì?

Ô nhiễm không khí ở Việt Nam

Báo cáo thường niên về chỉ số môi trường do tổ chức Môi trường Mỹ thực hiện, Việt Nam được xếp vào 1 trong 10 quốc gia có tình trạng ô nhiễm môi trường hàng đầu tại Châu Á, với các hạt bụi mịn ở mức PM 10 và PM 2.5.

Nồng độ bụi mịn PM 2.5 tại nước ta vượt quá 4,9 lần so với mức độ không khí tiêu chuẩn.

Đặc biệt, Hà Nội và TP.HCM là hai thành phố mà môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng nhất. 

Vào tháng 5/2024, Hà Nội đứng ở vị trí 35 trên tổng 200 quốc gia có mức độ ô nhiễm môi trường không khí cao nhất trên thế giới.

Theo TS. Angela Pratt - Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, cứ 7,5 phút lại có một người Việt tử vong vì một căn bệnh do tiếp xúc với ô nhiễm không khí.

Nguyên nhân ô nhiễm môi trường không khí là gì?

Ô nhiễm môi trường không khí bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, cả tự nhiên lẫn con người. Dưới đây là những nguyên nhân chính góp phần làm giảm chất lượng không khí ngày nay:

Hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp

Ô nhiễm môi trường do sản xuất công nghiệp

Các hoạt động sản xuất công nghiệp và nông nghiệp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm không khí. Nhà máy, xí nghiệp thường thải ra lượng lớn khí CO₂, SO₂, bụi mịn và hóa chất độc hại. 

Trong khi đó, việc đốt rơm rạ, sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp cũng tạo ra khí methane và amoniac, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường không khí.

Giao thông vận tải

Phương tiện giao thông như ô tô, xe máy, tàu hỏa và máy bay đều phát thải khí độc hại như CO₂, NOx và bụi mịn vào bầu khí quyển. 

Ở các thành phố lớn, lượng phương tiện dày đặc khiến tình trạng ô nhiễm không khí trở nên nghiêm trọng hơn. Việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch và phương tiện cũ kỹ càng làm tăng lượng khí thải độc hại ra môi trường.

Các hiện tượng tự nhiên

Một số hiện tượng tự nhiên có thể làm nghiêm trọng ô nhiễm không khí

Dù không phổ biến như các hoạt động của con người, nhưng một số hiện tượng tự nhiên cũng góp phần gây ô nhiễm môi trường không khí. 

Núi lửa phun trào, cháy rừng tự nhiên hoặc bão bụi có thể đưa vào không khí một lượng lớn tro bụi, khí độc và hạt mịn. Những hiện tượng này thường xảy ra cục bộ nhưng vẫn gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và hệ sinh thái.

Đọc thêm: Sương mù quang hóa là gì?

Hoạt động sinh hoạt và tiêu dùng của con người

Việc sử dụng bếp than, bếp củi, đốt rác sinh hoạt và tiêu dùng các sản phẩm có chứa hóa chất đều thải ra khí độc và bụi mịn. 

Ngoài ra, việc xây dựng nhà cửa, sử dụng điều hòa không khí hay tiêu thụ điện năng từ nguồn không sạch cũng gián tiếp làm tăng lượng khí thải vào môi trường. 

Những hoạt động này diễn ra hằng ngày, tuy nhỏ lẻ nhưng tích tụ lâu dài sẽ gây hại đáng kể.

Con người cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường

Một số nguyên nhân khác

Ô nhiễm môi trường không khí do đâu? Bên cạnh các nguyên nhân chính, ô nhiễm không khí còn có thể đến từ các yếu tố khác như:

• Khai thác khoáng sản quá mức: Quá trình khai thác than, đá, dầu khí… tạo ra bụi và khí độc lan rộng trong không khí.

• Phá rừng và thiếu cây xanh đô thị: Cây xanh giúp lọc không khí. Khi rừng bị chặt phá, bụi bẩn và khí độc dễ tích tụ hơn.

• Hoạt động xây dựng: Các công trình xây dựng thải ra bụi, xi măng, hóa chất làm không khí ô nhiễm nghiêm trọng.

• Chiến tranh và cháy nổ: Các hoạt động quân sự, hỏa hoạn tạo ra khói bụi và chất độc hại bay vào không khí.

• Biến đổi khí hậu: Nhiệt độ tăng cao và hiện tượng thời tiết cực đoan khiến không khí bị giữ lại bụi mịn và khí độc lâu hơn.

Hậu quả ô nhiễm môi trường không khí là gì?

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe của con người. Đó cũng là nguyên nhân khiến hàng triệu người tử vong hàng năm.

Đối với con người

Ô nhiễm môi trường không khí hậu quả đối với con người

• Gây ra các bệnh về hô hấp: Bụi mịn, khí độc khiến phổi, phế quản và đường hô hấp dễ bị tổn thương, gây viêm phổi, hen suyễn, viêm xoang.

• Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Không khí ô nhiễm ảnh hưởng đến tuần hoàn máu, gây cao huyết áp, đột quỵ hoặc đau tim.

• Gây ung thư: Tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm, đặc biệt là các chất như benzen hay formaldehyde, có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

• Suy giảm hệ miễn dịch: Cơ thể dễ bị nhiễm khuẩn, virus hơn do bị ảnh hưởng bởi chất độc trong không khí.

• Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần: Không khí ô nhiễm có liên quan đến tình trạng stress, lo âu và rối loạn giấc ngủ.

Đối với môi trường

• Hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu: Khí CO₂, CH₄, NOx từ ô nhiễm không khí góp phần làm tăng nhiệt độ Trái Đất.

• Mưa axit: Khí SO₂ và NOx kết hợp với hơi nước tạo ra mưa axit, làm hỏng đất đai, cây trồng và công trình xây dựng.

Tác động tiêu cực tới môi trường

• Suy thoái hệ sinh thái: Động vật và thực vật dễ bị tổn thương, suy giảm số lượng hoặc tuyệt chủng do thay đổi chất lượng không khí.

• Giảm chất lượng đất và nước: Không khí ô nhiễm lắng xuống đất và nước, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn tài nguyên.

• Hạn chế tầm nhìn: Bụi và khí độc khiến không khí mờ đục, gây khó khăn trong giao thông và sinh hoạt.

Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường không khí

Ô nhiễm môi trường không khí đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng. Thực trạng này đòi hỏi con người cần áp dụng các biện pháp hạn chế ảnh hưởng một cách nhanh chóng.

• Trồng nhiều cây xanh và bảo vệ rừng

• Sử dụng năng lượng sạch và tái tạo như năng lượng điện mặt trời

Ứng phó với ô nhiễm không khí môi trường

• Hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân

• Tăng cường phương tiện giao thông công cộng

• Áp dụng công nghệ lọc khí thải trong công nghiệp

• Quản lý và xử lý rác thải đúng cách…

Tạm kết

Qua bài viết trên, bạn đã hiểu rõ ô nhiễm môi trường không khí là gì, nguyên nhân hình thành cũng như những hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra. Việc nâng cao ý thức và hành động từ mỗi cá nhân sẽ góp phần quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ môi trường sống cho hiện tại và tương lai.