Dòng hải lưu là gì? Các dòng biển lớn & quan trọng trên thế giới

Bạn từng nghe đến hiện tượng cá biển di cư, băng tan ở hai cực hay khí hậu bất thường trên toàn cầu? Những thay đổi này có thể liên quan đến một yếu tố ít ai ngờ tới: dòng hải lưu. Vậy dòng hải lưu là gì mà lại có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến môi trường và cuộc sống chúng ta đến vậy?

Dòng biển hải lưu là gì?

Dòng hải lưu là gì?

Hải lưu hay còn gọi dòng biển, là sự chuyển động tịnh tiến, liên tục và tương đối ổn định của nước biển và lưu thông ở một trong những đại dương của Trái Đất.

Những dòng biển khác nhau được tạo nên bởi do sự kết hợp của những dòng biển cùng yếu tố độ mặn, nhiệt độ, tỷ trọng giữa những khối nước biển với nhau.

Dòng hải lưu có thể lưu thông trên một quãng đường dài hàng nghìn kilomet.

Ngoài ra, sự luân chuyển nhiệt muối tạo nên dòng biển sâu dưới đại dương, được gọi là băng tải đại dương. Nó còn được so sánh như con sông ngầm dưới đáy đại dương.

Khái niệm các dòng hải lưu là gì

Phân loại các dòng hải lưu

Các dòng hải lưu được chia thành 2 loại chính là dòng hải lưu nóng và lạnh. Chúng chênh lệch về nhiệt độ và có một số điểm khác nhau.

Ngoài 2 dòng hải lưu trên, người ta cũng chia các dòng hải lưu thành một số loại khác dựa vào vị trí dịch chuyển, bao gồm:

• Dòng biển xích đạo: Đây là dòng hải lưu chảy ra từ xích đạo, thường chảy về hướng Tây.

• Dòng biển bề mặt: Xảy ra khi những dòng biển chảy từ vùng có nhiệt độ cao sang nhiệt độ thấp, thường sẽ di chuyển tương đối trên bề mặt đại dương.

• Dòng biển sâu: Đây là dòng di chuyển của phần dưới bề mặt nước mặt, thường diễn ra ở những vùng biển có độ sâu lớn.

Nguyên nhân hình thành dòng hải lưu

Dòng hải lưu không hình thành ngẫu nhiên mà chịu tác động từ nhiều yếu tố khác nhau trong tự nhiên. 

Những nguyên nhân dưới đây góp phần tạo nên chuyển động liên tục của nước biển trên khắp hành tinh:

Yếu tố hình thành các dòng hải lưu là gì?

Sự ảnh hưởng của gió

Gió thổi đều và liên tục trên bề mặt đại dương chính là một trong những nguyên nhân chính hình thành dòng hải lưu. 

Khi gió thổi mạnh qua mặt nước trong thời gian dài, nó kéo theo các lớp nước bên trên, tạo ra chuyển động theo hướng của gió. 

Gió Mậu dịch (hay gió Tín phong) và gió Tây ôn đới là hai loại gió có ảnh hưởng rõ rệt nhất.

Hiệu ứng Coriolis

Hiệu ứng Coriolis là hiện tượng lệch hướng của vật thể khi di chuyển trên bề mặt Trái Đất quay. Trong đại dương, hiệu ứng này khiến dòng nước lệch sang phải ở bán cầu Bắc và sang trái ở bán cầu Nam. 

Chính sự lệch hướng này góp phần làm thay đổi hướng đi của dòng hải lưu và tạo ra các vòng hải lưu lớn.

Chênh lệch nhiệt độ

Sự chênh lệch nhiệt độ cũng góp phần tạo ra dòng hải lưu

Nước ấm nhẹ hơn sẽ nổi lên, trong khi nước lạnh nặng hơn sẽ chìm xuống, tạo thành dòng chảy đối lưu. 

Sự luân chuyển này giúp phân bố nhiệt độ đều hơn giữa các khu vực, đồng thời góp phần điều hòa khí hậu toàn cầu.

Địa hình dưới nước

Địa hình đáy biển như rặng núi ngầm, rãnh sâu hay thềm lục địa có thể làm thay đổi hướng và tốc độ của dòng hải lưu. 

Khi dòng nước va phải địa hình, nó có thể bị ép chuyển hướng hoặc bị phân tán thành nhiều nhánh nhỏ hơn. Điều này tạo nên sự phức tạp trong hệ thống hải lưu toàn cầu.

Sự tan chảy băng và tạo ra nước lạnh

Sự tan chảy băng tạo ra dòng hải lưu

Khi băng ở hai cực tan chảy, lượng nước lạnh, nặng và ít muối sẽ đổ vào đại dương, chìm xuống đáy và bắt đầu dịch chuyển. Dòng nước lạnh này góp phần hình thành các dòng hải lưu sâu. 

Quá trình này rất quan trọng trong việc vận chuyển nhiệt và dưỡng chất giữa các tầng nước.

Vai trò của dòng hải lưu

Những dòng biển đóng vai trò quan trọng trong việc phân tán nhiệt từ xích đạo tới vùng cực. Bởi vậy, nó giúp duy trì sự cân bằng của khí hậu trên Trái Đất.

Ngoài ra, các dòng hải lưu lạnh còn giúp vận chuyển nước lạnh từ các vùng cực về vùng nhiệt đới.

Sự cân bằng nhiệt độ đại dương nhờ các dòng hải lưu sẽ tạo điều kiện cho các loài sinh vật nhỏ được sinh ra. Đây cũng là nguồn thức ăn chính của các loài sinh vật biển.

Vai trò của dòng hải lưu

Các dòng hải lưu quan trọng trên thế giới

Những dòng biển lớn có tác động đáng kể tới thời tiết ở các khu vực mà nó đi qua. Dưới đây là một số các dòng hải lưu biển Việt Nam và trên thế giới.

Các dòng hải lưu trên thế giới

• Dòng Gulf Stream (Đại Tây Dương, gần Bắc Mỹ)

• Dòng Kuroshio (gần Nhật Bản, Tây Thái Bình Dương)

• Dòng California (bờ Tây Bắc Mỹ)

• Dòng Humboldt (bờ Tây Nam Mỹ)

• Dòng Oyashio (phía Bắc Thái Bình Dương)

• Dòng Canary (gần Tây Bắc châu Phi)

• Dòng Brazil (bờ Đông Nam Mỹ)

Các dòng hải lưu trên thế giới

• Dòng Benguela (bờ Tây Nam châu Phi)

• Dòng Agulhas (gần Nam Phi)

• Dòng Tây Úc (phía Tây Úc)

• Dòng Đông Úc (bờ Đông nước Úc)

Các dòng hải lưu tác động tới Việt Nam

• Dòng Kuroshio: Mang nước từ Thái Bình Dương vào Biển Đông, ảnh hưởng đến thời tiết và dòng chảy biển phía Đông.

• Dòng hải lưu mùa hè Tây Nam: Di chuyển từ phía nam lên phía bắc trong Biển Đông vào mùa hè, ảnh hưởng đến nhiệt độ nước và nghề cá.

Các dòng hải lưu Việt Nam

• Dòng hải lưu mùa đông Đông Bắc: Hình thành vào mùa đông, chảy từ phía bắc xuống phía nam Biển Đông, làm giảm nhiệt độ nước.

• Dòng ven bờ Nam Trung Bộ: Tạo nên hiện tượng nước trồi, cung cấp dinh dưỡng cho sinh vật biển, hỗ trợ hoạt động đánh bắt thủy sản.

Đọc thêm: Bầu khí quyển là gì?

Tạm kết

Vậy dòng hải lưu là gì? Đây không chỉ là hiện tượng tự nhiên kỳ thú mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu, ảnh hưởng đến sinh vật biển và cả đời sống con người. Hiểu rõ về các dòng hải lưu giúp chúng ta nắm bắt được nhiều yếu tố liên quan đến thời tiết, hải sản và giao thương trên biển.