Cháy rừng là gì? Mối nguy hiểm cho cả con người và môi trường

Cháy rừng là gì? Hiện tượng cháy rừng để lại hậu quả nghiêm trọng nào đối với Trái Đất của chúng ta? Cùng ThoiTiet24h tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả mà cháy rừng đem lại và thực hiện các biện pháp ứng phó cháy rừng hiệu quả.

Cháy rừng là hiện tượng gì

Hiện tượng cháy rừng là gì?

Cháy rừng ( lửa rừng) là hiện tượng lửa bùng cháy trong một khu rừng, thiêu rụi một số hoặc toàn bộ thành phần có trong khu rừng đó. 

Sự kiện này thường diễn ra vào mùa nắng nóng đỉnh điểm, nhiệt độ không khí cao, độ ẩm không khí thấp kéo dài trong nhiều ngày.

Hiện tượng cháy rừng được chia thành 2 loại:

• Đám cháy có thể kiểm soát bằng kỹ thuật lâm sinh.

• Đám cháy không thể kiểm soát.

Cháy rừng là hiện tượng thời tiết cực đoan

Nguyên nhân gây cháy rừng là gì?

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng cháy rừng. Không chỉ điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài mà các hoạt động sinh hoạt sản xuất của con người cũng gây ra cháy rừng.

Do con người

Một trong những nguyên nhân chính gây cháy rừng là do tác động của con người. 

Trong quá trình đi rừng tìm lương thực, dược liệu, củi khô,.. người dân dùng củi để nhóm lửa nhưng quên dập tắt.

Hay nhiều trường hợp các bạn trẻ đi cắm trại sử dụng lửa nấu ăn nhưng sơ ý mà dẫn đến cháy rừng.

Bên cạnh đó, cháy rừng còn do người dân tự ý đốt rừng để lấy diện tích làm nương, rẫy, trồng trọt.

Việc đốt lửa cắm trại nếu ko chú ý có thể gây ra cháy rừng

Do điều kiện tự nhiên

Điều kiện tự nhiên cũng là nguyên nhân dẫn đến cháy rừng. Các hiện tượng như sấm sét, chớp…. tạo ra tia lửa đánh vào cây cối bị khô trước đó, làm ngọn lửa bùng lên.

Nguyên nhân này không quá phổ biến chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong các nguyên nhân dẫn đến cháy rừng.

Do biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu kéo theo hàng loạt các hiện tượng thời tiết nguy hiểm, mưa nắng thất thường.

Nhiệt độ Trái Đất ngày càng tăng, các đợt nắng nóng gay gắt gia tăng số lượng và thời gian.

Trong những tháng nắng nóng, lượng mưa giảm đáng kể, độ ẩm không khí thấp…Đây là những điều kiện lý tưởng để hình thành cháy rừng.

Chính vì thế, người dân luôn cần đề phòng, nâng cao cảnh giác trong giai đoạn nhạy cảm này.

Biến đổi khí hậu là nguyên nhân sâu xa dẫn đến cháy rừng

Hậu quả cháy rừng là gì?

Các vụ cháy rừng gia tăng để lại những hậu quả nghiêm trọng, khó khắc phục. Ảnh hưởng của cháy rừng có thể tác động trực tiếp tới nhiều mặt cuộc sống.

Đối với tài nguyên rừng

Cháy rừng làm thu hẹp diện tích rừng một cách đáng kể, làm giảm giá trị kinh tế.

Nếu tính bình quân 1ha rừng cho khoảng 50 m3 gỗ thì hơn thập kỷ qua, cháy rừng đã làm thiệt hại khoảng 10 triệu m3 gỗ, chưa tính các dược liệu, chim thú, động vật mất môi trường sống, thức ăn. 

Điều này gây mất cân bằng sinh thái cũng như khó khăn cho công tác quản lý và theo dõi. 

Đối với thực vật rừng

Cháy rừng ảnh hưởng trực tiếp đến quần thể thực vật rừng. Sau cháy rừng, cây thân gỗ bị thiêu cháy, một số loài cây ưa sáng phát triển mọc nhanh phá vỡ cấu trúc của rừng, ảnh hưởng đến sự hình thành quần thể rừng, diễn thế rừng.

Chồi non mọc trên cây bị thiêu rụi sau cháy rừng

Đối với động vật

Động vật cũng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cháy rừng. Nhiệt độ cao, lửa nóng thiêu cháy môi trường sống của động vật, khiến nhiều loài mất nơi trú ẩn, sinh sản và kiếm ăn.

Nhiều cá thể không kịp di chuyển sẽ bị thương hoặc chết cháy. Khói dày đặc và nhiệt độ cao còn làm suy giảm sức khỏe hoặc gây ngạt cho các loài sống sót. 

Sau cháy rừng, nguồn thức ăn bị khan hiếm, làm giảm khả năng sống sót của động vật, đặc biệt là những loài phụ thuộc vào hệ sinh thái rừng đặc thù.

Đối với vi sinh vật

Cháy rừng có ảnh hưởng lớn đến quần thể vi sinh vật trong đất – những sinh vật đóng vai trò thiết yếu trong quá trình phân hủy, cố định đạm và duy trì độ màu mỡ cho đất. 

Nhiệt độ cao trong đám cháy có thể tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn, nấm và vi sinh vật có ích sống gần bề mặt đất. 

Hậu quả là sự suy giảm đa dạng sinh học vi sinh vật, làm chậm các quá trình sinh học quan trọng trong đất. 

Ngoài ra, cấu trúc đất có thể bị biến đổi do mất đi lớp mùn, khiến đất trở nên kém ổn định và giảm khả năng giữ nước. 

Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng phục hồi tự nhiên của hệ sinh thái sau cháy.

Cháy rừng làm tổn hại đến vi sinh vật trong đất

Đối với môi trường

Cháy rừng còn tác động đến cả môi trường:

• Môi trường đất: Sau cháy rừng, hàm lượng dinh dưỡng tăng lên tuy nhiên do không có tán rừng và lớp thực bì giữ lại nên nhanh chóng bạc màu, xói mòn,..

• Môi trường nước: Mất rừng làm mất khả năng điều tiết nguồn nước, dễ hình thành lũ quét khi kết hợp với mưa và địa hình dốc phức tạp. Trong nhiều trường hợp, cháy rừng còn làm nguồn nước bị ô nhiễm.

• Không khí: Cháy rừng sản sinh ra nhiều khí độc, các loại bụi làm suy giảm chất lượng không khí. 

Đối với kinh tế - xã hội

Đời sống người dân ở khu vực xung quanh rừng cũng chịu nhiều ảnh hưởng. Về kinh tế, cháy rừng phá hủy tài nguyên rừng, gây mất nguồn thu từ khai thác gỗ, du lịch sinh thái và các sản phẩm lâm nghiệp. 

Người dân sống phụ thuộc vào rừng mất sinh kế, trong khi chính quyền phải tốn kém chi phí lớn để dập lửa, phục hồi môi trường và hỗ trợ tái định cư. 

Về xã hội, cháy rừng làm ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em và người già. 

Bên cạnh đó, các đợt cháy lớn còn gây tâm lý hoang mang, mất mát tài sản, thậm chí là tính mạng, làm suy giảm chất lượng sống và an sinh xã hội ở các khu vực bị ảnh hưởng.

Cháy rừng gây mất mát tài sản, đe dọa tính mạng

Biện pháp ứng phó cháy rừng

Cần có những biện pháp ứng phó với cháy rừng nhanh chóng và quyết liệt. Như thế mới có thể ngăn chặn cháy rừng hiệu quả.

Dưới đây là một số giải pháp ngăn chặn cháy rừng ở Việt Nam đang được áp dụng hiệu quả.

Tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân

Từ trước đến nay, Nhà nước ta vẫn luôn áp dụng biện pháp tuyên truyền thông qua nhiều hình thức như báo đài, mạng xã hội, loa phát thanh,... nhằm nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ rừng của người dân.

Ngoài ra, các bạn trẻ hiện nay có xu hướng thích khám phá, cắm trại, du lịch phượt nhiều. Đối tượng này cũng cần ý thức trong việc sử dụng lửa khi du lịch, cắm trại ở trong rừng.

Ở khu vực vùng sâu vùng xa còn tồn tại nhiều hiện tượng đốn cây làm gỗ, đốt rừng làm nương rẫy. Chính quyền địa phương cần tuyên truyền, giáo dục thêm cho người dân về nguyên nhân, hậu quả của việc này để chấm dứt vấn nạn cháy rừng.

Tuyên truyền, giáo dục người dân về cháy rừng

Tăng cường kiểm tra, bảo vệ rừng

Tăng cường công tác kiểm tra, tuần tra và bảo vệ rừng thường xuyên, đặc biệt trong mùa khô và thời điểm nắng nóng kéo dài. 

Lực lượng kiểm lâm cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư để phát hiện sớm các hành vi đốt rừng, đốt nương làm rẫy trái phép. 

Đồng thời, cần lắp đặt các hệ thống cảnh báo sớm, biển báo nguy cơ cháy rừng tại các khu vực trọng điểm, dễ xảy ra cháy.

Điều này có tác dụng rất lớn trong việc chủ động xử lý đám cháy, ngăn chặn lửa lan rộng.

Tăng cường đào tạo, tập huấn kỹ năng phòng cháy, chữa cháy rừng

Chủ động chỉ đạo và điều phối chặt chẽ giữa các lực lượng tham gia công tác phòng cháy, chữa cháy rừng nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn. 

Đẩy mạnh công tác đào tạo, tập huấn nghiệp vụ cho lực lượng chuyên trách.

Đồng thời trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ lao động, thiết bị phòng chống khói độc, vật tư y tế, lương thực, thực phẩm, nước uống và các nhu yếu phẩm cần thiết phục vụ cho hoạt động chữa cháy rừng.

Diễn tập ứng phó phòng cháy, chữa cháy rừng

Tạm kết

Nguyên nhân, hậu quả của cháy rừng là gì. Bạn vừa được giải đáp ở bài viết trên. Cháy rừng là một thảm họa tác động rất nhiều đến con người và sinh vật trên Trái Đất. Do đó, mỗi chúng ta cần phải nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ, gìn giữ và phát triển rừng.