Hiện tượng El Nino và La Nina: Việt Nam đã phải gánh chịu những gì?

Hiện tượng El Nino và La Nina là đối lập nhau nhưng đều có ảnh hưởng sâu rộng đến khí hậu toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Trong khi El Nino gây nắng nóng, hạn hán kéo dài, thì La Nina lại mang đến mưa lớn và nguy cơ lũ lụt. Sự tác động của hai hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến thời tiết mà còn tác động mạnh mẽ đến nông nghiệp, thủy sản và đời sống người dân.

Hiện tượng La Nina và El Nino

Hiện tượng El Nino và La Nina - 2 sắc thái của ENSO

Trước khi tìm hiểu về hai hiện tượng thời tiết kể trên thì bạn cần biết ENSO là gì.

ENSO là viết tắt của El Nino - Southern Oscillation (El Nino dao động phương Nam). Đây là hiện tượng khí hậu lớn hơn, bao gồm ba trạng thái: El Nino, La Nina và trung tính. Nói cách khác, ENSO là trạng thái tổng quan của cả trung tính, El Nino và La Nina và nó có khả năng chi phối tình trạng nóng lên và lạnh đi của Trái Đất.

Vậy cụ thể hiện tượng El Nino và La Nina là gì?

Hiện tượng El Nino

Hiện tượng El Nino là gì?

El Nino là hiện tượng khí hậu tự nhiên, đặc trưng bởi sự ấm lên một cách bất thường của lớp nước bề mặt ở vùng trung tâm xích đạo và phía đông Thái Bình Dương.

Đây là một hiện tượng khí hậu phức tạp, gây ra ảnh hưởng toàn cầu và có thể kéo dài trong khoảng 9-12 tháng hoặc lâu hơn.

El Nino có thể xuất hiện theo chu kỳ 3-4 năm/lần nhưng mật độ xuất hiện có thể dày hoặc thưa hơn.

Hiện tượng La Nina

Hiện tượng La Nina là gì?

Trái ngược với El Nino, La Nina là một giai đoạn khí hậu đặc trưng bởi sự lạnh đi bất thường của nước biển bề mặt tại khu vực biển vùng trung tâm hoặc phía đông Thái Bình Dương.

Sự thay đổi nhiệt độ này tạo ra những biến động đáng kể trong hệ thống khí quyển toàn cầu, gây ra những tác động thời tiết khác biệt trên toàn thế giới.

La Nina thường bắt đầu hình thành từ tháng 3 đến tháng 6 hàng năm và ảnh hưởng mạnh nhất vào cuối năm cho tới tháng 2 năm sau.

Trên thực tế, hiện tượng El Nino và La Nina đã tồn tại từ rất lâu. Theo nghiên cứu của nhóm khoa học tại đại học Duke vào tháng 10/2024, hai hiện tượng tự nhiên này đã xảy ra trong 250 triệu năm qua và mạnh hơn đáng kể trong quá khứ.

Đọc thêm: Hiện tượng nhật thực

Điều kiện hình thành hiện tượng El Nino và La Nina

​El Nino và La Nina là hai hiện tượng khí hậu quan trọng, ảnh hưởng mạnh mẽ đến thời tiết và khí hậu toàn cầu, đặc biệt là khu vực Việt Nam.

Sự hình thành của chúng liên quan chặt chẽ đến biến đổi nhiệt độ bề mặt nước biển và sự thay đổi của gió mậu dịch trên Thái Bình Dương.​

Điều kiện hình thành El Nino

Nguyên nhân hình thành El Nino

El Nino xuất hiện khi nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương ấm lên bất thường. 

Nguyên nhân chính là sự suy yếu hoặc đảo chiều của gió mậu dịch, khiến nước ấm từ phía tây Thái Bình Dương di chuyển về phía đông.

Sự tích tụ nhiệt này làm thay đổi mô hình đối lưu khí quyển, dẫn đến những biến đổi lớn trong hệ thống khí hậu toàn cầu. ​

Điều kiện hình thành La Nina

Nguyên nhân hình thành La Nina

Ngược lại, La Nina xảy ra khi nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương lạnh đi bất thường. 

Điều này thường do gió mậu dịch tăng cường, đẩy nước ấm về phía tây và kéo nước lạnh từ sâu lên bề mặt ở phía đông.

Sự thay đổi này cũng ảnh hưởng đến mô hình đối lưu khí quyển, gây ra những biến đổi thời tiết trái ngược với El Nino.

Tác động của hiện tượng El Nino và La Nina ở Việt Nam

Hiện tượng El Nino và La Nina đều có ảnh hưởng sâu sắc đến thời tiết và khí hậu Việt Nam.

Sự xuất hiện của mỗi hiện tượng mang đến những tác động khác nhau, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sản xuất và môi trường.​

Tác động của El Nino tại Việt Nam

• Nhiệt độ tăng cao: El Nino thường gây ra nhiệt độ trung bình cao hơn bình thường trên khắp cả nước, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam. Những đợt nắng nóng gay gắt và kéo dài trở nên phổ biến hơn.​

• Giảm lượng mưa: Lượng mưa trên hầu hết các vùng thường thiếu hụt từ 25-50%, rõ rệt nhất ở khu vực Bắc Trung Bộ. Điều này dẫn đến nguy cơ cao xảy ra hạn hán cục bộ hoặc trên diện rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt.​

Tác động của El Nino tại Việt Nam

• Gia tăng hạn hán và xâm nhập mặn: Sự suy giảm lượng mưa kết hợp với nhiệt độ cao khiến hạn hán kéo dài, đặc biệt ở Tây Nguyên và Nam Bộ. Đồng thời, tình trạng xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long trở nên nghiêm trọng hơn, đe dọa nguồn nước ngọt và sản xuất nông nghiệp.

• Giảm số lượng bão và áp thấp nhiệt đới: Trong những năm El Nino, số lượng bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến Việt Nam thường ít hơn so với trung bình nhiều năm, giảm khoảng 28%. Tuy nhiên, các cơn bão có thể diễn biến phức tạp và khó lường.​

Đọc thêm: Hiện tượng quầng mặt trời

Tác động của La Nina tại Việt Nam

• Gia tăng lượng mưa: La Nina thường mang đến lượng mưa nhiều hơn bình thường, đặc biệt ở khu vực ven biển Trung Bộ và Tây Nam Bộ. Mưa lớn kéo dài dẫn đến nguy cơ lũ lụt, lũ quét và sạt lở đất, gây thiệt hại về người và tài sản.​

• Nguy cơ sạt lở đất cao: Do mưa lớn kéo dài, các vùng đồi núi, đặc biệt ở Tây Bắc, miền Trung và Tây Nguyên, đối diện với nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ sở hạ tầng và đời sống người dân.

Tác động của La Nina tại Việt Nam

• Nhiệt độ giảm: Nhiệt độ trung bình trong các tháng có La Nina thường thấp hơn bình thường, đặc biệt ở các tỉnh phía Bắc. Những đợt rét đậm, rét hại có thể xuất hiện với tần suất và cường độ cao hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và sản xuất nông nghiệp.​

• Tăng số lượng bão và áp thấp nhiệt đới: Trong những năm La Nina, số lượng bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến Việt Nam thường nhiều hơn so với trung bình nhiều năm, tăng khoảng 38%. Các cơn bão thường tập trung vào nửa cuối mùa bão (tháng 9-11) và có thể có cường độ mạnh hơn.​

Việc nhận thức và hiểu rõ tác động của El Nino và La Nina giúp Việt Nam chủ động trong công tác dự báo, phòng chống và giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. 

Đối với từng cá nhân, việc thường xuyên theo dõi và cập nhật các thông tin về thời tiết cũng góp phần hạn chế những tác động tiêu cực của thời tiết.

Bạn có thể kiểm tra nhanh chóng và chính xác tại ThoiTiet24h!

Phân biệt El Nino và La Nina

Biện pháp ứng phó với hiện tượng El Nino và La Nina

Sự chủ động từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân sẽ giúp giảm thiểu tối đa thiệt hại do hiện tượng El Nino và La Nina, bảo vệ an toàn cho đời sống và sản xuất.

Ứng phó với hiện tượng El Nino

Để giảm thiểu tác động của El Nino, người dân và doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp tiết kiệm nước, tích trữ nước sạch để đảm bảo nguồn cung trong thời gian hạn hán kéo dài. 

Trong sản xuất nông nghiệp, cần chuyển đổi sang các giống cây chịu hạn tốt, áp dụng kỹ thuật tưới tiêu tiết kiệm và giám sát chặt chẽ tình trạng xâm nhập mặn, đặc biệt ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Biện pháp ứng phó với hiện tượng El Nino

Về mặt quản lý, các cơ quan chức năng cần nâng cao năng lực dự báo khí tượng, cảnh báo sớm để người dân có kế hoạch đối phó kịp thời.

Hệ thống thủy lợi cần được cải thiện, tăng cường xây dựng và bảo trì các hồ chứa, kênh mương để đảm bảo nguồn nước tưới tiêu. 

Chính phủ cũng nên có các chính sách hỗ trợ nông dân về giống cây trồng, kỹ thuật canh tác và bảo hiểm nông nghiệp.

Ngoài ra, công tác truyền thông cũng rất quan trọng để nâng cao nhận thức của người dân về tác động của El Nino và các biện pháp giảm thiểu thiệt hại.

Ứng phó với hiện tượng La Nina

Trước ảnh hưởng của La Nina, việc phòng chống lũ lụt, sạt lở đất và thiệt hại do bão là ưu tiên hàng đầu.

Người dân cần chủ động kiểm tra, gia cố nhà cửa, hệ thống thoát nước, chuẩn bị nhu yếu phẩm và phương án sơ tán khi cần thiết. 

Đối với nông nghiệp, nên thu hoạch sớm để tránh thiệt hại do mưa lớn kéo dài, đồng thời áp dụng các biện pháp bảo vệ cây trồng, vật nuôi khỏi ngập úng.

Ứng phó với hiện tượng La Nina

Cơ quan chức năng cần tăng cường công tác dự báo và cảnh báo thiên tai, đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao. Việc nâng cấp đê điều, hồ chứa nước, cải thiện hệ thống tiêu thoát nước là rất quan trọng để kiểm soát lũ lụt. 

Đặc biệt, các khu vực miền núi cần có kế hoạch di dời dân cư khỏi vùng có nguy cơ sạt lở đất cao. Song song đó, cần đẩy mạnh công tác phòng chống dịch bệnh sau mưa lũ, đảm bảo cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường.

Tạm kết

Hai hiện tượng El Nino và La Nina tuy đối lập nhau nhưng đều có tác động mạnh mẽ đến Việt Nam, gây ra hạn hán, xâm nhập mặn, bão lũ và sạt lở đất. Việc hiểu rõ cơ chế hình thành, tác động và biện pháp ứng phó sẽ giúp chúng ta chủ động giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ đời sống và sản xuất.